ذیل دعای عرفه

استاد على صدرایى خویى در تاریخ چهارشنبه 2 اسفند 1385 در وبلاگ خود نوشته بود:

امروز توفیقی دست داد تا در جلسه دفاعیه پایان نامه جناب آقای محمد مهدی کرباسچی در مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم حدیث شرکت کنم.موضوع پایان نامه ایشان ذیل دعای عرفه امام حسین (ع) بود .

شایان ذکر است که دعای عرفه امام حسین (ع) را اولین بار ابن طاوس در اقبال الاعمال ذکر نموده و بعد از آن ذیلی برای آن نقل نموده که در معدودی از نسخه های اقبال این ذیل ذکر نشده است به همین دلیل برخی از عالمان آن را انکار نموده  و یافت شدن این ذیل در کتاب الحکم العطائیه ابن عطا اسکندرانی مستمسکی برای عده ای گردید که آن را نفی  کنند .

حاصل تحقیق آقای کرباسچی در پایان نامه شان این بود که از مجموع  54 نسخه شناسایی شده از اقبال الاعمال ابن طاووس که تاکنون شناسایی شده وضعیت آنها نسبت به ذیل چنین است : 

 24  نسخه  ذیل را شامل بودند

  5 نسخه ذیل را  نداشتند .

  15 نسخه  نه اصل دعای عرفه را داشتند  و نه ذیل را

 10 نسخه  را هم محقق دسترسی بدانها  نداشته است

 بنابر این ذیل دعای عرفه مانند خود دعای عرفه در اغلب نسخه های اقبال الاعمال موجود است و نظر مرحوم شیخ عباس قمی هم که که در مفاتیح الجنان فرموده ابن طاوس در اقبال این ذیل را آورده کاملا درست ونشانه تبحر کامل این مرد الهی در نسخه شناسی دارد .

اما یافت شدن این ذیل در کلمات ابن عطاء دلیل بر آن نمی شود که این از کلمات ا و باشد زیرا اولا ابن عطا متاخر از ابن طاوس است و در ثانی در هیج یک از نسخه های اقبال که این ذیل در آنها آمده نامی و اسمی از ابن عطا به میان نیآمده است . بعلاوه طبق تحقیق اقای کرباسچی بخشی از فقرات اصل دعای عرفه در کلمات ذوالنون مصری هم آمده است . ما نمی توانیم به صرف آمدن فقرات این دعا در کلمات کسی حکم کنیم که این دعا از آن او بوده است . بلکه با توجه به بلند بودن کلمات ائمه (ع) نوع عارفان و اندیشمندان از کلمات آنان استفاده می کردند پس بهتر آن است که بگوییم ابن عطا مانند ذوالنون این دعا را از مصادر شیعی اخذ نموده  است نه اینکه عالمان شیعی را متهم کنیم که کلمات ابن عطا را اخد نموده و به امام نسبت داده اند .

به هر حال تشکیک عده ای در نبودن این ذیل در نسخه های اقبال با توجه به تحقیق آقای کرباسچی و ملاحظه تک تک نسخه ، درست نیست و این ذیل مانند اصل دعای عرفه در اقبال ابن طاوس آمده و ابن عطا هم از آن اخد نموده است هر چند خود به آن تصریح نکرده است .

والسلام خیر ختام